تارا توانا: لەناو پەنابەران مۆدێـلێـكی تازەی ژن كوشتن دروست بووە
لەساڵی ٢٠٠٦ تا ساڵی ٢٠١١ لەسوید بەدەیەها كچی پەنابەر خۆیان لەباڵكۆنەوە فڕێداوەتە خوارەوە
رزگار رەزا چوچانی ــ سوید
ژنێكی چالاكوانی سویدی لەدژی ئەو قسەیەی كە ژنە چالاكوانە پەنابەرەكان دەڵێن، ژنكوشتن لەسەر شەرەف تەنها لەناو پەنابەراندا هەیە، دەڵێ ئەو كوشتنە دەبێت ناوێكی دیكەی لێبنرێت، چونكە ئەوجۆرە كوشتنە لەسویدیش هەیە.
هەموو ساڵێك لەیاد و رۆژەكانی ژناندا، ژنان دەست بە چالاكی و جموجۆڵ دەكەن بەئاراستەی داوای زیاتری مافە زەوتكراوەكانیان، بەڵام ئەوەی لەو نێوەندەدا جێی باسە چالاكی ژنانی كوردە لەئەوروپا كە زیاتر خۆی لەسازكردنی كۆڕ و سیمینار و زۆركاتیش ئاهەنگ گێڕاندا دەبینێتەوەو بەدەگمەن كاری مەیدانی بەرچاو دەكەوێت، كە وەك چالاكوانێكی بواری ژنان بە(سڤیل)ی گوت “نەك هەر كاری مەیدانی نییە، بەڵكو قسەكانیش دووبارەن”. ئەو چالاكوانە ئەوەشی گوت “كێشەی ژنی كورد لەسوید، بەكۆڕ و سیمینار و شانامە خوێندنەوە چارە ناكرێت، چونكە ئەو جۆرە چالاكیانە بۆ وڵاتێك باشە، كە سەقافەتی ئینسانی و یاسا و دادگا داكۆكی لەپرسی ژن نەكات، بەڵام لەسوید هەموو ئەو شتانە هەیەو بۆ پەنابەریش چەند قاتە، وەك پیاوەكان دەڵێن، پیاوی پەنابەر بەدەنگی بەرزیش بكۆكێت، ژنەكەی دەتوانێ بڕوا بەیاسا بهێنێت، كە ئەو كۆكەیە لەدژی ئازادییەكانی ئەو بووە، بۆیە لەم وڵاتە ئێمە كاری مەیدانیمان دەوێت بۆ بەسەركردنەوەی خێزانەكان، ئەوەش كارێكی قورس نییە، بەڵام ئەوەی لێرە دەكرێت كاری دووبارە و ستراتیژی تۆز لەسەر نیشتوون و بازاڕ گەرمكردنی ناوە و هیچی دیكە”.
لەبەرانبەردا (تارا توانا) سیاسی و چالاكوانی پرسەكانی ژنان، ئەو تێگەشتنە لەچالاكی رێكخراوەكانی ژنان بەهەڵە دەزانێت و پێیوایە ئەو قسانەی بەردەوام ژنان دەیكەن دووبارەكردنەوە و سەدبارەكردنەوەشی پێویستە، چونكە وەك ئەو دەڵێت “كێشەكان وەك خۆی ماوەتەوە و هەنگاوەكان زۆر بەكاوەخۆ دەڕوات”، دەشڵێت “كاتێك دووبارەكردنەوە بووە هۆی توڕەبوون، توڕەبوونەكە وا دەكات كە گۆڕانكاری دروستبكات، یان هەنگاوەكانی چارەسەر خێراتر بكات”.
ئەوەی زیاتر لەناو رێكخراوەكانی ژنانی كورد لەسوید دەبینرێت، كاری گرووپبەندییە، بەشێوەیەك رێگای یەكتر قبوڵكردنی زەوتكردوون و رێگەیان لێدەگرێت تەنانەت بەشداری ئەو كۆڕ و سیمینارانەی یەكدیش بكەن، كە ژنە چالاكوانێك بۆ (سڤیل) بە “كار و ستایلی بێكەڵكی كاركردن” ناوی دەبات، بەڵام (تارا توانا) ئەوەش بەشتێكی ئاسایی دەزانێت و دەڵێت “لەهەموو مێژوویەكدا بەردەوام كێشە هەبووە، ئەوە بەخراپە نازانم، كە گرووپبەندی هەبێت، بەڵام شتێكی باشە كە بەردەوام رەخنە لەیەكتر بگرن و ناشتوانرێت هەموو ئەو دەنگ و جیاوازییانە پێكەوە كۆبكەیتەوە، بەڵام لەئەنجام هەموو هاوڕان لەرێگری لەتوندوتیژی بەرانبەر بەژنان”، تارا توانا، لەمیانەی قسەكانی بۆ (سڤیل) دووجار تەئكید لەرەخنە گرتن دەكاتەوە، وەك دەڵێ كاتێك لەگەڵ ژنانی سویدی لەرێكخراو و پارتەكانی جیا لەپارتەكەی خۆی كە سۆسیال دیموكراتە دادەنیشێت، بۆ ئەوەیە كە رەخنەیان لێبگرێت، هێما بەوەش دەكا كە شتێكی باشە، رێكخراوەكانی ژنان رەخنە لەیەكتر بگرن. بەڵام هاوكات لەلێدوانەكەیدا بۆ (سڤیل) ئاماددە نییە رەخنە لەرێكخراوەكانی ژنانی كورد لەسوید بگرێت، بەهۆی ئەوەی، وەك خۆی دەڵێ لەبەرانبەر كارەكانیان، یەك فلس لەكەس وەرناگرن، دەشڵێت “هیچ رەخنەیەكم لەرێكخراوەكانی ژنانی كورد لەسوید نییە، ئەوان شتیان زۆر كردووە، شتێك نابینم كە دەبوو بیكەن و نەیانكردبێت، بەپێچەوانەوە ئەگەر رەخنەیان لێبگیرێت زۆر ناحەقییە، چونكە زۆربەی زۆری ئەو ژنانە بۆ كاركردنیان، لەوەختی خۆیان دەگرن و یەك فلسیش وەرناگرن”.
ئێستا لەناو رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی سوید و ژنە چالاكوانە سویدییەكان، بۆچوون و ئاراستەیەكی نوێ دروستبووە كە زۆر جیاوازە لەبۆچوونی ژنە چالاكوانەكانی كورد، چونكە ژنانی چالاكوانی كورد پێیانوایە ئەوە خەڵكی رۆژهەڵاتن ژن لەسەر شەرەف دەكوژن، بەڵام رێكخراوەكانی ژنانی سویدی، ئەوانیش پێیانوایە كە هەمان كوشتن لەناو سویدییەكانیش هەیە، لینا یدلوند لەنوسینگەی دژە جوداكاریی لەئۆپسالا، لەبەرنامەیەكی رادیۆی زایەڵە بەشی كوردی رادیۆی سوید رایگەیاند، كە هەمان شێوازی كوشتنی پەنابەران لەناو سویدییەكانیش هەیەو نمونەیەكی زیندوو دەكاتە بەڵگەی قسەكانی و دەڵێت “بەچەی عەرەب دەبێت لەتوپەت بكرێت و فڕێ بدرێتە زبڵدانەوە، ئەوە خێزانێكی سویدی بەكچەكەیان وت كە لەكوڕێكی عەرەب دووگیان بوو، ئەوەندەشیان لێدا منداڵەكەی لەبارچوو”، پێشیوایە ئەگەر ئەوە لەناو پەنابەران بوایە ناونیشانی توندوتیژی بەپاساوی شەرەفیان لێدەنا، بەڵام وەك ئەو دەڵێت “لەسوید لەجیاتی ئەوە خێزانەكە بەرەگەزپەرست، راسیست ناوبران”.
ئەو ژنە چالاكوانە سویدییە پێشیوایە، كە شتێك نییە بەناوی شەرەف لەپشتی كوشتنەكان، بەڵكو كوشتنی كەسێكە كە ئەندامێكی خێزانەكەیە، گرنگ نییە پاشخانەكەی چییە؟ دەڵێت “بۆیە من حەزم لەو ناونیشانەی شەرەف نییە بوترێت بەو جۆرە كوشتنانەوە، بەڵكو ناوی لێبنێین كوشتنی خێزانی باشترە”.
لەبەرانبەر قسەكانی لینا یدلوند، كە لەهەمان بەرنامەی رادیۆ سوێدیەكەشدا (تارا توانا) وەڵامی هەبوو، بۆ (سڤیل) دەڵێت “ئەوان دەیانەوێت كێشەی كوشتن و توندوتیژی بەرانبەر ژن لەژێر ناونیشانی پارێزگاری لەشەرەف بخەنە ژێر چەتری كێشەی خێزانی، ئەوە سەرلێشێواوییەكی زۆر زۆر گەورەیە، چونكە ئەگەر بتەوێ چارە بۆ كێشەیەك بدۆزیتەوە دەبێت لێی بكۆڵیتەوە و توێژینەوەی لەسەر بكەیت، كە ئایا ئەوەی روویداوە هۆكارەكانی چییە، ئەگەر هۆكارەكانی نەزانی، ناتوانی چارەسەریشی بۆ بدۆزیتەوە، دۆزینەوەی هۆكارەكانیش ئاسانە، ئەگەر لێی تێبگەیت. بەڵام تۆ كە تێنەگەیشتی كە مەسەلەی شەرەف چییە؟ ئاواش نازانی مەسەلەكە چییە؟. بۆیە ناكرێت ئەوە وەك كێشەكانی ژنان لەم وڵاتانە باس بكرێت”، بۆیە وەك تارا توانا دەڵێت “ئەو ئاراستەی كە لەناو سوید هەیەو پێیانوایە لەناو سویدیشدا لەسەر شەرەف كچ دەكوژرێت، ئەوە سەرلێشێوانە، چونكە ئەگەر كۆمەڵگە پێكەوە بەگشتی چاوەڕێی ئەوەت لێبكەن كە ئەو عەلەمە سەوزە هەڵبواسیت، كۆمەڵگەیەك كە چاوەڕوانت لێبكات كە كچەكە بكوژیت، جیاوازە لەم كۆمەڵگەیە كە كەس لەگەڵ كوشتن نییە، لەوڵاتی خۆمان چەندەها جار ئەم قسەمان گوێ لێبووەو ئێستاش دەوترێت، ئەگەر پیاو بوایە، خوشكەكەی خۆی دەكوشت. ئەگەر پیاو بوایە نەیدەهێشت فڵانە خزمی ئاوا بەڕەڵایی بكات، یان پیاو دەبێت شەرەفی هەبێت، بڕۆ كوردستان بزانە چەند جار گوێت لەم قسە دەبێت تائێستاش، لەكوردستان كۆمەڵگەكە چاوەڕوانت لێدەكات كە تۆ ژن بكوژیت، ئەگەر هەڵەی كرد ئەگەر نەیكوژێت پیاو نییە، باوەڕ ناكەم هیچ كەسێك ئەگەر كەسێكی نۆرماڵ بێت، دەستی بچێتە سەر خوشكی خۆی، یان دایكی خۆی بكوژێت، باوەڕم نییە پیاویش پێی خۆش بێت ئەو شتە بكات، بەڵام كۆمەڵگە چاوەڕێی ئەوەی لێدەكات، جیاوازییەكە لێرە دایە، ئەگەر باوك یان دایكە سویدییەكە لەكچەكەی خۆیان بدەن و ئەزیەتی بكەن، هیچ كەسێك نییە لەسوید لەم كۆمەڵگەدا چەپڵەی بۆ لێبدات، یان چاوەڕوانی ئەوەی لێبكات كە ئەو كارە بكات، نە كەلتوور قبوڵی دەكات و نە قانون قبوڵی دەكات”.
تارا توانا، بۆ (سڤیل) باسی شێوازێكی دیكەی ژنكوژی دەكات لەناو پەنابەران لەسویددا و دەڵێت “لەساڵی ٢٠٠٦ تا ساڵی ٢٠١١ بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان بەدەیەها كچی پەنابەر خۆیان لەباڵكۆنەوە فڕێداوەتە خوارەوە، ئەم دیاردەیە لەوە پێشتر نەبووە، شێوەیەكی تازەیە لەژنكوشتن، تائێستا یەك كەس لەسەر ئەمە نەگیراوە، ئایا بەرزبوونەوەی ئەم رێژە زۆرە تەنها لەناو پەنابەر بەسودفەیە، بۆیە دەگەڕێینەوە بۆ ئەو قسەیەی پێشوو ئەگەر باس لەسەر ئەمە نەكرێت، ئەوە نە پۆلیسەكە لێی تێدەگات و نە دادوەر، پێشتریش كچ هەبووە خۆی فڕێداوە، بەڵام لەكەیسێكدا شكی ئەوە كرا كە كچەكە ناچاركراوە خۆی فڕێ بدات”.
ئەم بابەتە لە گۆڤاری سڤیل چاپکراوە
