مێژوو لە 31 ی ئابەوە دەست پێناکات .. راستییەکان بۆ بەرچاوی نوسەرانی ئامانجدار و خوێنەران
چاودێرێک
بنەماکانی حکوم دان
سەرەتا بەرچاوروونیەک لەبارەی حکومدان، بۆ ئەوانەی کە کوێرانە لەسەر رووداوەکان حوکم ئەدەن.
کەسێک رووداوێکی لەدەست دەقەومێ، یان دەبێتە پاڵنەرو هۆکاری روودانی رووداوێک، کە تێدا کوشتن و کوشتاری لێدەکەوێتە، دەیان شاهید هەبن و دەیان بەڵگە بەدەستەوەبێ، لەسەر ئەو کەسەی بەو کارە هەستاوە،هێشتاش ناکرێ حکومی بەسەردا بسەپێنرێت، بەبێ بەڕێوەچونی پرۆسەکانی دادگاییکردن. لەوکاتەدا دادگایی کردن بۆ ئەوە نیە، کە ئایە ئەو کەسە ئەو رووداوەی قەوماندووە، یان نا. چونکە خودی ئەو کەسە خۆی شاهیدە لەسەر خۆی. بەڵکو دادگا بەدوای هۆکارە پاڵنەرەکانی ئەو کەسەدا دەگەرێت، کە ناچار بە وەها کارێکیان کردووە، ئاخر هیچ رووداوێک لەدەستپێکی رووداوەکە، یان یان لەخۆرا دروست نابێت، بەڵکو پێشینەیەکی هەیە، کە بچوک یان گەورە هۆکاری پاڵنەرە. ئەوکات دۆزینەوەی پێشنەکان، بچوک و گەورەیی پاڵنەر و ناچارکردنەکە، هاوشانی رووداوەکە، پێکەوە دەبنە خاڵی هەڵوەستەی دادوەر بۆ حکومدان. هەر بۆیە لای هیچ دادوەرێکی خاوەن ویژدان، لەوڵاتی یاسا سەروەردا، بەبێ گەڕان بەدوای پاڵنەر و هۆکارەکانی رووداوەکە، حکوم لەسەر رووداو نادرێت، دۆزینەوەی هۆکارو پاڵنەرەکانیش کاریگەرییان دەبێت، لەسەر قورس یان سوکی حکومدان و سزا.
٣١ی ئاب
رەخنەکردنی هەر شتێک شێوەیەکە لە حکومدان، شێوەیەکە لە لێکۆڵینەوە، کەوایەبا بچینە سەر باسی رووداوی ٣١ی ئاب، کە ئێستا لە ساڵیادیدا لەکوردستان قسەو باس گەرمە لەسەری، ئەو رووداوەی تەرازویی هێزی لەکوردستاندا گۆڕی، بزانین ئاخۆ رەخنەگرەکانی ئێمە، لەباس و لە ساڵیادی ئەو روداوەدا، ساڵیادی بەیاننامەکانی جەنگ دەکەنەوە و دەنوسنەوە و زیندووی دەکەنەوە، یان رەخنە دەگرن. بزانین ساڵیادی ئەو رووداوە دەقۆزنەوە بۆ بەکارتکردن و درێژەدان بەو جەنگەی لەدەرونیاندا لەبەرانبەر حزبێک دروست بووە، یان دەیانەوێ وەکو رەخنەگرێک دادوەر و لێکۆڵەرێکی باشبن، تا رووداوەکە وەکو خۆی بۆ نەوەکانی دوای خۆیان تۆمار بکەن، بۆ نەوەکانی ئەم سەردەمەی شی بکەنەوە، تا بەرچاو روونیان هەبێت.
هەموو ساڵێک لە ئەمرۆدا قسە کردن لەسە رووداوی ٣١ی ئاب، دێتە ئارا، قسە گەلێک کە زۆرینەی پشت بەستووە، بەکۆمەڵێک قسەی لەپێشتر کراو، ئەو قسانەی سەرچاوەگرتبو بوون لە رقی کۆنی سیاسی، بۆیە ئەوەی هەتا ئەمرۆش لەسەر ئەو رووداوە دەنوسرێت، ئەوەندەی تەواوکردنی بەیاننامەکانی شەڕی ناوخۆیە، ئەوەندە مەبەستیان تێگەشتنی خۆیان و تێگەیاندنی خوێنەرو گوێگرانیان نییە لە ئەسڵی رووداوەکە، ئەوەی لە ٣١ی ئاب روویدا، جەنگ و خاڵی یەکلاکردنەوەی جەنگ بوو، لەنێوان دوو بەرەکەی جەنگدا، بەڵام سەرکەوتوو لەرووی گرتنە دەستی خاک و ئیدارەی کوردستانەوە، کە “پارتی”یە، بەرەچاوکردنی هەر بارودۆخێک بێ، تاکو ئەمرۆش لەباری راگەیاندنەوە، شکستخواردووە، بەرانبەر شاڵاوێکی راگەیاندنی تەواوکەری بەیاننامە و قسەکانی کاتی جەنگی بەرەی دۆڕاو، لەرووی خاک و ئیدارەوە کە “یەکێتی”یە، یان بەرگریکاری هێرشی نەوەیەکی ئیلهام وەرگرتووە لەبەردەوام زیندووکردنەوەی بەیاننامەکانی شەڕی ناوخۆ، دوای ١٧ ساڵ ئەوەی دەبینرێت، قسەکردنێکی بێ لایەنانە نییە، خوێندنەوەیەکی ورد و راستگۆیانە نییە لەسەر ئەو رووداوە، ئەوەندەی، قسەی نەوەیەکی بارهاتووی ژێرکاریگەریی رۆشنبیرە ناخ پر لەرقە سیاسیەکانە لەپارتی، یان ئەوانەیە کە بۆ بەردەوامی دان بەو جەنگەی لەناخیاندا بەرانبەر پارتی بەرپابووە، ساڵیادی ئەو رووداوە بەکار دەبەنەوە، بۆ دیسان هێرشکردنەوە سەرپارتی. لەکاتێکدا ئەو رووداوە پێویستی بە قسەی خەڵکی بێ لایەن و راستگۆ و بەدواداچون و لێکۆڵینەوەی رۆژنامەنوسی بێ لایەن هەیە.
هەر بۆیە بە هەستکردن بەو قسەکردنە بێ بنەمایانەی کەلەساڵیادی ئەو رووداوەدا دەکرێت، بەبیستنی ئەو قسانەی کە بارگاوین بە رقی سیاسی، بەو قسانەی کە لەژێر باری کاریگەری درێژەپێدانەکانی بەیاننامەکانی جەنگ دا هاتونە ئارا، پێویست بوو لام کە بەشێوەیەکی بێ لایەنانە و بەهەمان رێگای لێکۆڵەرێکی باش رووداووەکەو هۆکارە پاڵنەرەکانی بخەمەڕوو، تا خوێنەر خۆیان بگەنە بڕیار، بزانن ئاخۆ رووداوەکە، لە ٣١ی ئابەوە دەست پێ دەکات؟ ئاخۆ خاڵی دەستىیکی مێژووی ململانێکە ٣١ی ئابە؟ یان ٣١ی ئاب بارهاتووی مێژوویەکی دورودرێژ و وەڵامدانەوەی پیلانێکە، بەهەمان ئالییەتەکانی پیلانەکە.
٣١ی ئاب یەکێکی تر لەو هەموو روداوانەیە کە لەئەنجامی شەڕی ناوخۆ روویداوە، یان یەکێکی تر لە رووداوەکانی شەڕی ناوخۆیە، شەڕی ناوخۆ، پاڵنەری سەرەکی رووداوەکەیە، کەوایە دەبێت لەو نێوانەدا بۆ لەسەر حەقبوونی یەکێک لەبەرەکانی شەڕ بگەڕێین، ئەوکات دەزانین کام بەرە بەرگریکارە لەخۆی و کام بەرە هێرشکار و هۆکارە، بۆ ئەوە دەبێت بۆ مێژووی شەڕی ناوخۆ بگەڕێینەوە، پشت بەبەڵگە ببەستین، ئەو مێژووەی کە لە ٣١ی ئابەوە دەست پێناکات، بەڵکو لەساڵانی ٦٠ ەوە، دوای دابەشبوونی پارتی بەسەر دوو بەرەدا دەستپێدەکات، ئەنجامی شەڕەکەش دیاری کرد کێ هۆکاری شەڕ بووە، دوای گەرانەوەی بەرەی جیابوەوە لەپارتی، لەو تۆمارە دەنگیەی کە لای پارتیەوە لەکاتی شەڕی ناوخۆ بڵاو کرایەوە، سەرانی گەورەی بەرەی جیابوەوە واتە برایم ئەحمەدو هاوڕێکانی، تێیدا دان بەوەدا دەنێن، ئەوان هۆکارو خەتابارن، ئەو دانپێدانانەو گەڕانەوەیان بۆ ناوپارتی، ئەوەی یەکلاکردەوە کە پارتی ئەمرۆ و بەرەی مەلایی دوێنێ، لەسەرەتادا هۆکارو پاڵنەری شەڕەکە نەبوون و بەرگریکاربوون لەخۆیان، بەرانبەر بەرەی جەلالی، دەکرێ ئەو دانپێدانانەو گەرانەوەشیان بۆ ناو پاری وەکو بەڵگەیەک بۆ مێژوو لێی مامەڵەی لەگەڵ بکرێت.
دواتر نسکۆی گەورەی شۆرشی کورد روویدا، دیسان پارتی و بەرەی جیابوەوە لەپارتی دەستیانکردەوە بەشۆرش، بەڵام ئەمجاریش لەدوو بەرەی جیاوازدا، ئەگەر نامیلکەی دەسپێکردن بەکاری حزبی بەرەی جەلالەی بخوێنیتەوە، کە دوای دەسپێکردنەوەی شۆرش دیسان بەلایەنێکی جیا لەپارتی خۆیان راگەیاند، ئەوەت بۆ رون دەبێتەوە، کە ئەو رقە کۆنە سیاسیەی پێشتر بەرانبەر پارتی هەیانبووە، نەمردووە، بۆیە لە نامیلکەی دەستپێکردندا دیسان لەسەر ئەساسی هەمان رقی سیاسی، خۆیان رادەگەیەنن و تێیدا نایشارنەوە، کە ئەوان بۆ بەدیلی پارتی دەستپێدەکەنەوە، لەوێوە جارێکی تر ئامادەیی بۆ ئاڵۆزکردنەوەی مەیدانی خەبات دەکرێت. بۆیە دیسان ئاگری شەڕی ناوخۆ هەڵدەگیرسێتەوە، بەردەوام دەبێت، تا ئەنفال و کیمیاباران، لایەک لەکورد لەناو دەبات، ئاخر پرۆسەی وێرانکردنی گوندەکانی کوردستان، ئەنفالکردنی کوردان، ئەوەندە کارەساتێکی گەورەو کاریگەر بوون، کە نەک وزەی بۆ ململانێی ناوخۆ بەهیچ لایەک نەهێشتبوو، بەڵکو دۆخێکی وا عاتفی هێنابویە بوون، کە دۆست و دوژمنی بەیەکتر، لەناو هێزە کوردیەکاندا، بە کورد بوندا توندەوە، بەرەیەکی یەکگرتووی کوردی بەناوی بەرەی کوردستانی پی راگەیەندن، تا راپەرین و یەکەم هەڵبژاردنی پەڕلەمانی لەکوردستان.
لەیەکەم هەڵبژاردنی پەڕلەمانیدا، پارتی زۆرینەی دەنگەکانی بەدەستهێنا، بەڵام بەهۆی ناسینی هێزی بەرانبەر کە بەهیچ شێوەیەک ئامادە نییە دۆڕاندن قبوڵ بکات، بەشێوەی دیموکراسیش، ناچار بۆ رزگارکردنی کوردستان لەشەڕی ناوخۆ، قوربانی بەمافی زۆرینەیی خۆیداو، قبوڵیکرد دەسەڵات بەشێوەی هاوتا، پەنجا بە پەنجا دابەشبکات، بەڵام هێشتاش یەکێتی وێڕای کەمی دەنگی خۆی و دۆراندنی لەهەڵبژاردندا، ئامادەنەبوو هاوبەش لەدەسەڵاتدا قبوڵ بکات، بۆیە ئەوەی بە دەرفەت زانی کەپارتی بەشی زۆری هێزەکانی، لەهێزە هاوبەشەکاندا حەلکردبوو، کردبونیە هێزی حکومەتی هەرێم و خستبونییە ژێر دەسەڵاتی ئەو وەزارەتەی یەکێتی بەڕێوەی دەبرد، یەکێتی پەلاماری بارەگاکانی پارتی داو لەسنوری سلێمانی دەستی بەسەردا گرتن، ئەوکاتیش پارتی هەوڵی تەواوی ئەوەبوو شەڕ نەگاتە شاری هەولێر، بۆ ئەوەی هەرەشە لەسەر ئەو دەزگا خاوەن شەرعیەتانەی کوردستان دروست نەبێت، کە بۆ یەکەم جار کوردی ئەم بەشەی کوردستان پێک هێنابوون و بەدەستی هێنابوون. بەڵام قسەیەکی بەناوبانگی جێگری سکرتێری گشتی یەکێتی. کاک نەوشیروان هەیە، کە وتبووی”هەولێر کوێی پیرۆزە تاشەڕی لێ نەکرێت” یەکێتی پۆستاڵی بردە ناو بینای پەرلەمان، هەمان ئالیەتە سەربازییەکانی دەستی، کە لەلایەن ئێرانەوە بۆی دابین دەکرا، بردە سەر بینای پەرلەمان و شەرعیەتی خستە ژێر پۆستاڵەوە، هەر بۆیەش هەتا رۆژی روودانی ٣١ی ئاب، تەنها مەرجی پارتی بۆ ئاشتی گێڕانەوەی شەرعیەت بۆ پەڕلەمان و چۆڵکردنی هەولێر بوو لە پۆستاڵ، و چەکدار، بەڵام یەکێتی وەکو هێزێکی شەڕانی و غرور ئامادەی چۆڵکردنی هەولێر نەبوو لەهێز.
بەڵکو پیلانی لەناو بردنی یەکجارەکی پارتی دارشت، لەیادی یۆبێلی زێرینی پارتیداو لە ١٦ی ئابی ١٩٩٦، مام جەلال نەفی عامی پارتی دەکرد، رایگەیاند یادی دامەزراندنی پارتی، ئەمساڵ دەبێتە یادی لەناو چوونی یەکجارەکی ئەو حزبە، ئەو قسەیەی مام جەلال پشت ئەستور بوو، بە سەفقەیەکی سەربازی لەنێوان یەکێتی و جمهوری ئیسلامی ئێران، کە یەکێتی دەرگا بۆ هاتنی هێزەکانی ئێران بکاتەوە، بۆ لەناو بردن و کۆمەڵکوژی ئەندام و ژن و مناڵەکانی حزبی دیموکراتی کوردستان ئێران، لە کەمپە سڤیلەکانی باشوری کوردستان، لەبەرانبەریشدا ئەو هێزەی ئێران هاوکاری بکەن بۆ یەکلاکردنەوەی شەڕی ناوخۆ لە بەرژەوەندی یەکێتی، یەکەم هەنگاوی جێبەجێکردنی ئەو سەقفەیە، بە هێرشکردنە سەر کەمپەکانی دیموکرات لەکۆیە دەستی پێکرد، کە لەگەڵ ئەم بابەتە ڤیدیۆی تایبەتم ناردووە بۆ نوچەنێت بەڵێنیان پێداوم بڵاوی بکەنەوە، وەکو بەڵگە، دووەمین هەنگاوی جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتنەی نێوان ئێران و یەکێتی، بە پەلاماردانی پارتی لەلایەن ئێران و یەکێتی یەوە دەست بەجێبەجێکردنی کرا، نەک هەر لە قۆڵەکانی جەنگەوە، بەڵکو لە پشتیشەوە، ئێران بەهێزی سەربازی و بۆ هاوکاری یەکێتی لە سیدەکان و حاجی ئۆمەرانەوە، پەلاماری پارتیدا، پیلانەکە بەشێوەیەک بوو، کە پارتی بەرەو نەمان ببەن، ئەودەمیش هێزی کوردستان لەو ئاستەدا نەبوو بەرەنگاری وڵاتێکی خاوەن هێزی وەکو ئێران بکات، بۆیە پارتیش ناچار بوو، بیر لەوەڵام بکاتەوە بەهێزێکی هەمان ئاست، خاوەن هەمان توانای سەربازی بەرگری لەخۆی بکات ڕووبەڕووی ئەو پیلانە بوەستێتەوە.
لەگێڕانەوەی ئەو مژووە و قسەکردن لەسەری ناکرێ، پشت بەبەڵگە نەبەسترێت، بۆیە خوێنەر لەگەڵ خۆمدا دەگێڕمەوە، بۆ بیرەوەرییەکانی یەکێک لەسەرکردەکانی کورد، کە خۆی یەکێک لەسەرکردەکانی بەرەی دژی بەپارتی بووە، تابزانین چۆن بۆ مێژوو راستی رووداوی ٣١ی ئابی تۆمار کردووە، لەوێوە زیاتر بەو راستیەو هۆکار و پاڵنەرەکانی ئەو رووداوە ئاشنا دەبین.
پاڵنەرەکانی رووداوەکە
محەمەدی حاجی مەحموود، سكرتێری حیزبی سۆسیالیستی دیموكراتی كوردستان، یەکێک لەسەرکردە سیاسی و چەکدارەکانی بەرەی دژ بەپارتی بوو، لە شەڕەکانی دژ بەپارتیدا پارتەکەی بەچەکداری و سیاسی بەشداری هەبووە، ئەو لەبەرگی چوارەمی كتێبی (رۆژژمێری پێشمەرگەیەك) کە بریتییە لە نوسینەوەی بیرەوەرییەکانی خۆی، باسی هۆکارەکانی رووداوی ٣١ی ئاب دەکات و نوسیویەتی”“سەر لەبەیانی رۆژی 26/7/1996 برادەرانی خۆمان ئاگاداریان كردم، كە سەیارەیەكی زۆر بەبارەوە لەمەریوان و قەسری شیرین و لەپەروێزخانەوە بەرەو سەر سنووری باشماغ و پێنجوێن و سەرسنووری پەروێزخان و بۆ سەر سنووری حاجی عمران خانە وەستان و قەرارگای حەمزە و قەرارگای رەمەزان و سوپای پاسدارانیان لەگەڵ دایە، رۆژی هەینیان دانابوو بۆ هاتنەناو هەرێمی کوردستان، كە سەر سنوورەكان چۆڵە و خەڵكی كەمتر لێیە. سەعات 12ی هەمان رۆژ گوتیان لۆریەكی زۆر بە بار و لاندگرۆز بە چادر داپۆشراون، تۆپ و كاتیۆشا و دۆشكا و زۆری تری لەسەرەو لەدەربەندیخان بەرەو عەربەت و سلێمانی و سەید سادق گەیشتنە ناو شار و لەشەستیەكەوە بۆ معەسكەر سەلام”.
ئەو سەرکردە بەشدارەی شەڕی دژ بەپارتی، هەر لە بیرەوەرییەکانیدا، نایشارێتەوە، كە زۆر نیگەران بووە، بەوەی رۆژی پێشتر لای مام جەلال بووە، بەڵام هیچی لا باس نەكردووەو نەیگوتووە، كە هێزی ئێرانی دێنن و ئێرانییەكانیش کە پەیوەندی بەهێزیان لەگەڵی هەبووە هیچیان پێ نەوتووە.
محەمەدی حاجی مەحمود ئاشکرای دەکات، ئەو هێزانەی هاتبون بۆ لەناو بردنی پارتی و حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران، سەربە کام یەکە سەربازییانە بوون، وەک ئەو نوسیویەتی هێزەكە بریتی بووە لەسوپای پاسداران و قەرارگای حەمزەی سەیدی شوهەدا، قەرارگای رەمەزان بەقیادەی سەردار ئەحمەدی كازمی و لەلایەن یەكێتی نیشتیمانی كوردستانەوە فەرەیدون عەبدولقادری ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەگەڵ بەرپرسانی هێزەكەی ئێراندا بووە “لەسەعات 6ی سەرلەبەیانیەوە لەچیای هەیبەت سوڵتانەوە بەتۆپ و راجیمە لەبارەگاكانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، لەجادەی تەقتەق- كۆیە درا و هێزەكانی ئێران نوێنەری یەكێتیان لەگەڵ بوو لەسەر سنوورەوە سەیارەی یەكێتی لەپێشیانەوە بوو”. دوای ئەوەی ئەو هێزەی ئێران لەبارەگاكانی دیموكراتی داو دوو سێ هەزار كەسی لەژن و منداڵی دیموكرات “بەپێی پەتی و شپرزەییەوە بەرەو هەولێر و بەردەمی (UN) و حەوت حزبەكەو ئەو ناوە دەڕۆیشتن. پاسداریش چووەتە ناو شاری كۆیەو كۆنتڕۆڵی كردووەو سەیتەرەی داناوە”.
سکرتێری حزبی سۆسیالست دیموکراتی کوردستان، دوای ئاشکراکردنی یەکەم جەولەی جێبەجێکردنی رێککەوتنی نێوان ئێران و یەکێتی، کە پەلاماردانی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران بوو، جێبەجێکردنی بەشی دووەمی رێککەوتنەکەش ئاشکرا دەکات، کە بریتییە لە پەلاماردانی پارتی و هەوڵی لەناو بردنی.
هەر لەچوارچێوەی ئەو رێککەوتنەی یەکێتی، ئێران، ئەوکاتی لەشەوی 16/17 ی ئابی 1996، كە پارتی لەئاهەنگی یۆبیلی زێڕینی 50 ساڵەی دامەزراندنی دەگێڕا، جێبەجێکردنی پیلانەکە بەهێرشكردنە سەر سەنگەرەكانی پارتی لەناوچەی چۆمان دەستی پێكردەوە، محەمەدی حاجی مەحمود لەبیروەرییەکانیدا نوسیویەتی “یەكێتی وای دەزانی دوو هەنگی لەدارێكدا دۆزیوەتەوە، لەگەڵ سوپای پاسداران و قەرارگای حەمزە و رەمەزاندا بەردەوام بوون، تۆپخانەی ئێران بەخەستی بۆردومانی هێزەكانی پارتی دەكرد، بەچاوساغی و رەسەدی یەكێتی لەحاجی عمران و چۆمان و دەوروبەری، بەدەیان پێشمەرگەی پارتی بوونە قوربانی شەڕی ناوخۆ، هێزی پارتی لەپەلوپۆ كەوتبوون”. هەروەها دەڵێ “لە20/8 هەر لەسلێمانی بووم هێزی یەكێتی بە هاوكاری تۆپخانەی سوپای پاسداران حاجی عمران و قەسرێ و خانەقا و چۆمان و گەڵاڵە و دارسەلام تا نزیكی گەرووی عومەر ئاغایان لەپارتی پاك كردەوە و پارتی شكا و خۆی دانی بە 100 كوژراو دانا، بەڵام كوشتاری زۆر هەبوو، پارتی نەیدەتوانی لەبەردەم هێزی یەكێتی و تۆپخانەی ئێراندا راوەستێ و بەرەنگاری بكات”.
وەک سکرتێری حزبی سۆسیالست لەبیرەوەرییەکانی تۆماری کردووە، یەکێتی ئەوکات، چاوەڕوانییەکی ناواقیعی هەبووە، کەپێی وابووە، سەرەڕای نزیککەوتنەوەی تەواوی لەئێران و هێنانی سوپای پاسداران، هێشتاش ئەمریکا پاسەوانیان دەکات و دەیانپارێزێت لەهەر هێرشێکی عێراق، ئەو نوسیویەتی كە پێش رۆژی 31ی ئاب، چەند جارێك بەكۆسرەت رەسوڵ و سەركردایەتی یەكێتی گوتووە،مەترسی هاتنی سوپای عێراق دەكرێ، بەڵام ئەوان گوتوویانە ئەمریكا رێگا نادات و ئێمەش 17 هەزار پێشمەرگەمان هەیە.“كاك كۆسرت گوتی تازە ئەمریكایەكانم دیوەو مام جەلالیش تەئكیدی كردووەتەوە ئەمریكا رێگا بەعێراق نادات و لێی دەدات، ئەوكات قازانجی خۆمانەو ئەگەر لێی بدات دەبابەكانی بەجێدەمێنێ”. محەمەدی حاجی مەحمود، زیاتریش ئاشکرا دەکات و دەنوسێت”28/8 لەهەولێر لەمەكتەب سیاسی بوین وەفدێكی ئێران هاتبون وتیان وەزعەكە چۆنە وا پارتی شكاون و زۆر شوێنیان بەجێ هێشتووەو عێراقیش خۆی ئامادە كردووە بۆ پەلاماری هەولێر، منیش پێم ووتن راستە بەڵام ئێوە رەئیتان چییە؟ وتیان ئەگەر عێراق بێت دێتە هەولێر بەڵام بەبێ ئاگاداری ئەمریكا نایەت، چونكە ئەمریكا ئاگاداری یەكێتی كردووە ئەو جێگایانەی ئەو دوو سێ رۆژە لە 17 تا 18 گیراوە چۆلی بكەن، یەكێتیش پێناچێت چۆلی بكات”. سکرتێری حزبی سۆسیالست وەک خۆی باسی دەکات، بەردەوام چاودێری پێشهاتەکانی کردووە، بۆیە دووبارە چووەتەوە لای كۆسرەت و لێی پرسیوە چ ئامادەكارییەكتان كردووە؟، ئەویش گوتوویەتی هێز ئامادەیە و ئەمریكا رێگە نادات هیچ بكات، “پاشان من رۆیشتمەوە كاك خورشیدم ناردەوە بۆ لای كاك كۆسرەت دەمویست تێ بگەم مقاوەمە تا كەی دەكرێت و تا كەی دەتوانرێت و پاشان بۆ كوێ دەكشێینەوە بڕیاری وا هەیە یان نە، بەڵام بروسكەی مام جەلال بۆیان و تەئكیدی خۆیان ئەوەندە یەكێتی دڵنیا كردبوو، كە هەلیكۆپتەری ئەمریكا بێت لەمەكتەبی سیاسی یەكێتی هەڵیان بگرێت و بیانبات، ئەگەر كار گەیشتە ئەوەی عێراق بێتە ناو شار”.
لەبیرەوەرییەکانی ئەو سەرکردەدا ساتی داخلبوونی هێزەکانی عێراق بەهەولێر تۆمارکراوە، محەمەدی حاجی مەحمود دەڵێت، كە هێزەكانی عێراق و پارتی لەهەموو لایەك پێشڕەوییان دەكرد، “كاك خورشیدم ناردەوە لای كاك كۆسرەت گەڕایەوەو وتی كاك كۆسرەت لەوێ نەبوو، تەنها كاك سەعدی ئەحمەد پیرەو چەند پێشمەرگەی لەگەڵدا ماوە، كاك سەعدی كلاشینكۆفێكی پێبوو. كاك سەعدی لەگەڵیان چووە بۆ سەربانەكان گوتی وا دامەزراوین…وتم كار گەیشتە ئەوەی كاك سەعدی لەسەربان بێت و دامەزرابێت كلاشینكۆفی پیبێت بۆ سوپای عێراقی با چاوەڕێ نەبین، ئیتر ئەزانم چی بكەم خۆم بڕیار ئەدەم لەچارەنوسی خۆمان”. دوای ئەوە چیتر سکرتێری حزبی سۆسیالیست بڕوا بەوە ناكات، كە ئەمریكا لەسەر یەكێتی بەجواب بێت، بۆیە خۆی بۆ رۆیشتن ئامادە دەكات.
محەمەدی حاجی مەحمود ئەوەش ئاشکرا دەکات کە”یەكێتی وای دەزانی كە رێككەوتنی عێراق و پارتی بۆ هەموو كوردستانە، بەڵام راستییەكەی تەنها بۆ هەولێر بوو، بەڵام پارتی غرور بوو، یەكێتیش رووخا بوو”. دەشڵیت “ئەمریكا چرای سەوزی بەعێراق دا بۆ هەولێر و بۆ تەمێكردنی یەكێتی كە زۆر لەگەڵ ئێران نەڕوات”. زیاتر دەڵێ “یەكێتی لەغروری و گوێنەگرتن و حیسابی نادەقیق لەسەر ئەمریكا و توركیا و ئەوانە وای دەزانی هەموو شتی كردووە، لەسەر خەیاڵ ئەژیا. هێنانی پاسداران غەڵەتی یەكێتی بوو، یەكێتی سەری لەسیاسەتی ناوچەكە دەرنەدەكرد.. هەر ئەمەش یەكێتی توشی ئەو كارەساتە كرد”.
سکرتێری حزبی سۆسیالست دیموکرات. ئەوەش دەخاتەڕوو کە ئێران “دوای شكستی یەكێتیش هەر لەسەر خەت بووە”، دەشڵیت دوای ئەوەی کە لەگەڵ پارتی كۆدەبێتەوە، بەرپرسانی ئێرانی لەسنە لەگەڵی دادەنیشن و ناڕەزایی خۆیان دەردەبڕن، كە بۆچی محەمەدی حاجی مەحمود، لەگەڵ پارتی دانیشتووە، من بەراستی زۆرم پێ ناخۆش بوو وتم كاكە ئێمە خۆمان بڕیاری خۆمان ئەدەین، وا ئێستاش دەگەڕێمەوە كوردستان نە دژی پارتی دەبم نە دژی یەكێتی”. دوای ئەوە قەرارگای رەمەزان داوایان لێدەكەن بگەنە نەغەدە بۆ كۆبوونەوەو بەرپرسانی سنەش پێی دەڵێن “هەر چۆنێك بووە مام جەلال ببینە”.
كە لەنەغەدە بەرپرسانی ئێرانی دەبینێ، پێی دەڵێن “هاوكاریكردنی مام جەلال، هاوكاریكردنی كۆماری ئیسلامی ئێرانە” ئەوەش دەڵێت کە “یەكێتی لەدوای راپەڕینی ئاداری 1991ەوە، لەسیاسەتی ئیقلیمی سەری دەرنەدەكرد، چونكە بەدەستی وڵاتانی ئیقلیمیەوە گیرۆدە ببوو”.
بڕیاری من
لێرەدا بەخوێندنەوەی رووداوەکان لەزاری سکرتێکی حزبی سۆسیالستەوە، کە ئەوکات لەدژی پارتی بووە، خوێنەری ئاگا دەتوانێ بڕیار بدات، کە ئاخۆ هاتنی سوپای عێراق، بۆ شەڕی کۆماری ئیسلامی ئێران و داگیرکارییەکانی ئێران بووە لەکوردستان، یان بۆ یەکلاکردنەوەی شەڕی ناوخۆ بووە؟، خوێنەر دەتوانێ بە خوێندنەوەی هەردوو دیووی رووداوەکە خۆی بگاتە بڕیار، چونکە گێڕانەوەی رووداوەکە لەلایەن سکرتێری حزبی سۆسیالستەوە، ئەوە یەکلایی دەکاتەوە، کە مێژووی کێشەکان و تەداخولی وڵاتانی دەوروبەر لەشەڕی ناوخۆدا، لە رۆژی ٣١ی ئابەوە دەست پێناکات، بەڵکو ٣١ی ئاب ئەنجام و بەرهەمی رۆژەکانی بەر لە ٣١ی ئاب و هاتنە ناوەوەی سوپای پاسدارانی ئێرانە بۆ ناو خاکی کوردستان، بەرهەمی سەفقەی سەربازی نێوان ئێران و یەکێتی یە، بۆ لەناوبردنی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران و پارتی دیموکراتی کوردستان.
بەپێی بەدواچونەکانم ، من یەکلابومەوەتەوە لەوەی ٣١ی ئاب، وەڵام بە هێرش و پیلانی داگیرکردنی ئێران بوو لەکوردستان. لەلایەن حکومەتی عێراقەوە، رەزامەندی ئەمریکا بۆ ئەو هێرشەو نەهاتنە دی ئەو چاوەڕوانییەی کە تاڵەبانی و یەکێتی هەیانبووە، بۆ تەداخولی ئەمریکا لەکاتی هێرشی سوپای عێراق، هەوڵی رێگری وڵاتانی کوردستان پارێزبووە، بۆ هەوڵەکانی فرەوانکردنی قەڵەمرەویی ئێران، کە بە چاوساغی و تەسلیمبوونی یەکێتی بەخواستەکانی ئێران، لەبەرانبەر لەناو بردنی پارتی، بەڕێوە دەچوو.
بڕیاری ئێوە
بەڵام لەگەڵ یەقینی خۆشم لەو باسەدا، ئەوەی لە بیرخستنەوەی ئەم مێژووە لای من گرنگە، چەواشە نەکردنی نەوەی نوێ و خەڵکی کوردستانە، کۆتاهێنانە بەو خوێندنەوانەی کە تەنها لەیەک رووی روداوەکەوە لەو رووداوە دەڕوانن، ئاشکراکردنی مەبەستی ئەوانەیە، کە ٣١ی ئاب وەکو رۆژی دەستپێکردنی کێشەکان دەناسێنن، چاو لە رۆژانی بەر لە ٣١ی ئاب دەنوقێنن، ئاشکراکردنی رووی راستەقینەی ئەوانەیە، کە ئێران بە سیستەمێکی دیکتاتۆر و دژە کورد دەناسێنن، بەڵام لەکاتی باسکردنی ئەو روداوە، وەک ئەوەی ئێران هێزی رزگارکەری وڵات بێت، چاوپۆشی لەتەداخولی ئەو دەکەن، لە شەڕ و کێشەکانی باشور. ئاشکراکردنی رووی هەموو ئەو لایەن و کەسانەیە کە لەباسکردنی ئەم رووداوەدا ئەوەی مەبەستیانە، هێرشەکردنە سەر پارتی و تەسوییەکردنی کۆنە رق و گرێی دەرونیانە بەرانبەر بەپارتی، یان هەر بەجدی راگەیاندنی نەزاندووی و کۆڵەوارییانە لە خوێندنەوەی رووداوەکان و کەوتنە ژێرباری راگەیاندنی ئامانجدارە. دواین حوکمیش جێ دەهێڵم بۆ خوێنەر، با خوێنەر خۆی لەو رووداوانەی پێش ٣١ی ئاب بروانێ، کە یەکێک لەسەرکردەکانی بەرەی دژە پارتی ئاشکرای دەکات، خۆی حوکم بدات.
لەم ڤیدیۆیەدا، هێرشەکانی ئێران بۆ سەر خەڵکی سڤیلی رۆژهەڵاتی کوردستان، وەکو جێبەجێکردنی یەکەم بەندی رێککەوتنە سەربازییەکەی لەگەڵ یەکێتی ببینە. لە کۆتایی ڤیدیۆکەش گوێبیستی کوردانی رۆژئاوا ببە..
…
