شێركۆ بێكەس و داگیركردنی موڵكی گشتی
رێبۆ رەزا
كەسانی بە ئاگا ئەو راستییە دەزانن، كە نووسەران و شاعیران، بە تەنها موڵكی تایبەتی بنەماڵە و خانەوادەكانیان نین و ناشێت بەو چاوەیش سەیر بكرێن، چونكە ئەوان، لە رێگەی وردبوونەوە و دەربڕین و نووسینەكانییانەوە، دەبنە سیمای ناسینەوەی نەتەوە و وڵاتەكانییان، نەك هەر ئەوەندە، بەڵكە زۆرجاریش لە موڵكی تاكە نەتەوە و وڵاتێك دەردەچن و دەبنە سیمایەكی گەردوونی و وەك رەمزێكی مرۆڤایەتی ناسدەكرێن، هەروەها دەشێ لەسەرووی هەر زەمەنێكی دیاریكراویشەوە سەیریان بكەین، چونكە خەمی ئەوان خەمی كۆی ئینسانە لە هەموو زەمەنەكاندا، نەك خەمی ئایدیۆلۆژیا و ئاینێكی دیاریكراو، كە هەر یەكەیان فۆرمێكی دیاری كراوی ئەخلاقیان پێیە بۆ ژیان و كۆمەڵێك وەڵامی حازر بەدەستیشیان پێیە بۆ گومان و سەركێشییەكانی مرۆڤ و لێناگەڕێن مرۆڤ بگەڕێتەوە سەر جەوهەری خۆی، ئەو جەوهەرەی لەسەر پرسیار و گومان و گەڕان و كەشفكردن راوەستاوە، لێناگەڕێن ببێتەوە بە خۆی و لە ناو دڵنیایی دەربچێت، كە جەوهەری ئینسان بە جۆرێكە، پێویستە لە گومانەوە بگات بە دڵنیایی.
كەسانی بە ئاگا ئەوەیان یەكلایی كردۆتەوە، كە نووسەران و بیركەرەوەكان لە سەرووی هەموو سیاسییەكانەوەن، چونكە سیاسییەكان لە منداڵدانی بەرژەوەندییەوە دێنەدەر و هەر لەو رێگەیەشدا تواناكانی خۆیان بە هەدەر دەدەن، بەڵام بیركەرەوەكان، بە دوای جەوهەری بوون و هەڵوەشاندنەوەی تێكڕای ئەو فۆرمە چەقبەستووانەدا دەگەڕێن، كە بەرهەمی ئایدیۆلۆژیا و ئاین و سیاسەتن و تێكەڵ بە ژیان و كلتوورەكان بوون، ئەمەیش خەمێكی ئینسانییە و بنەمای پێدانی شوناسێكی ئینسانیشە بۆ بیركەرەوەكان، هەروەها تێپەڕاندی تێكڕای شوناسی نەتەوەیی و ئاینییە، تێپەڕاندنی كۆی ئەو شوناسانەیشە، كە گرووپە بچووكە كۆمەڵایەتییەكان بە مرۆڤی دەبەخشن.
بۆ ئێمە گرنگ نیە لەسەردەمی (سوقرات) و (ئەفلاتوون) و (ئەریستۆ) و (هۆمیرۆس) و (نیتچە) و (هایدگەر) و (پۆشكین) و (دستۆفسكی) و (كامۆ) و (سارتەر)…هتد، كێ فەرمانڕەوای سیاسی ئەو سەرزەمینانە بوون، كە هەر یەك لەم بیركەرەوانە تێیدا ژیاون، راستە دەسەڵاتی سیاسی و ئەو فۆرمەی كە دەسەڵاتەكان بۆ بەڕێوەبردن دەیبەخشنە كۆمەڵگەكانی سەردەمی هەر یەك لە بیركەرەوەكان گرنگی خۆیان هەیە، بەڵام ئەوەی بۆ ئێمە گرنگە ئەوەیە، كە ئەو بیركەرەوانە توانیویانە ببنە سیمای راستەقینەی سەردەمەكانیان، ئەمەش دەیسەلمێنێت، كە میللەتەكان بە گشتی ئەگەر كەسێكیان هەبێت و پێشكەشی مرۆڤایەتی بكەن، بیركەرەوە و نووسەر و شاعیرەكانییانن، نەك سیاسییەكانییان، ئێمەیش وەك كورد ئەگەر لە رابردوودا كەسێكمان هەبووبێت و پێشكەشی مرۆڤایەتیمان كردبێت، (ئەحمەدی خانی) بوو، كە بە روونیش نازانرێت لەسەردەمی (ئەحمەدی خانی)دا، كام میر دەسەڵاتداری میرنیشینەكەی بووە، كەچی مێژوو (خانی)ی وەك خۆی بۆ هێشتووینەتەوە، (خانی) وەك هێمایەكی رابردوومان، هەمیشە لە ناو یادەوەرییەكانماندا بوونی هەیە، چونكە ئەو بەشێكە لە ئێمە و مانیفێستی رۆحی گەلێكە، كە تا هەنوكەیش لە ناو قڕكردن و تیاچوونەكاندا، هەڵگری گوتارێكە، تەنها گوزارشت لە مانەوەی خۆی دەكات.
لە رۆژگاری ئێستایشماندا، تاكە كەسێك كە پێشەكەش بە مرۆڤایەتیمان كردبێت، (شێركۆ بێكەس)ە و ئەویش ماڵئاوایی لێكردین، (شێركۆ) خۆی بە تەنها موڵكی گشتییە، موڵكی هەموو مرۆڤایەتییە، نەك موڵكی خانەوادەكەی، نەك موڵكی كورد بە تەنها، راستە (شێركۆ) زمانی نەتەوەیەكی بێناسنامە و لەتلەتكراو بوو، زمانی ئازارەكانی رابردوو و برینەكانی جەستەی گەلێك بوو، كە تا ئێستایش هیچ كام لە ئاینەكان و نەتەوەكانی دەوروبەریشی ناتوانن وەك خۆی قبوڵی بكەن، زمانی ئەو ژن و پیاوانە بوو، كە ئەنفال لەگەڵ خۆی بردنی بۆ ناو بیابانەكان، زمانی ئەو كیژۆڵانە بوو، كە لە دەستگیرانەكانییان كران، زمانی ئەو حیكایەتانە بوو، كە ئەنفال زمانی بڕین، (شێركۆ) زمانی سەردەمێك بوو، كە بێدەنگی گەلانی ئیسلامی و مەسیحی و جولەكە و زلهێزانی دونیا، بوونە پاڵپشتی قڕ كردنمان، هەر ئەمەیشە ئەو مەكانەتەی پێدەدات، كە لەسەرووی هەموو ئەو گرووپ و دین و مەزهەب و دەسەڵاتانەی سەردەمی خۆیەوە سەیربكرێت، چونكە لەوكاتەدا، ئەوان بێدەنگ و (شێركۆ)یش زمانی ئازاری میللەتێك بوو، ئێمە (شێركۆ) ئاوا دەناسین، نەك لە دیدێكی ئایدیۆلۆژییەوە.
بە دوێكی تردا، (شێركۆ) زمانی سەردەمێكی بێزمان بوو لە بەرانبەر ئەو ستەمانەی لە مەزڵومترین گەلی دونیا دەكرا، ئەمەیش ئاماژەیەكە تا بیزانین، كە ئەو هەڵگری خەمێكی ئینسانیش بوو، پیاوێك بوو دەشێت وەك ئینسانێك سەیری بكەین، خاوەن دیدێكی گەردوونی و جیهانی، بۆ ئەو ستەمانەی لە ئیسانەكان دەكرێت، بۆیە دەبێت شانازی بەوەوە بكەین، كە (شێركۆ) بە مردوویش لە ناومانە، نەك وەستاندنەوە لە دژی بەجێهێنانی تاكە وەسیەتێك، كە بچووكترین مافێكە بەو درابێت، مافێك كە لە پای ئەو هەموو خزمەتەی ئەو نیە، لە پای ئەو هەموو كارەی ئەو نیە، كە لەسەر تراژیدیاكانی رابردوومان كردوونی.
بە داخەوە لەم رۆژانەدا لێدوانی یەكێك لە سیاسییەكانی سەر بە كۆمەڵی ئیسلامیم خوێندەوە، كە بەبێ رەچاو كردنی مەكانەتی (شێركۆ) و ئەو هەموو خەم و كەساسییەی بەهۆی مەرگی ئەوەوە تووشی كورد بووە، بە كۆمەڵێك هەڵەی زمانەوانییەوە، كەوتۆتە هەڵڕشتنی كۆمەڵێك بوغزی ئایدیۆلۆژی، لەبەرابنەر وەسییەتی (شێركۆ)یەك، كە بە درێژایی تەمەنی خۆی، لە رێگەی شیعرەوە كاری لەسەر زمان كردووە، ئەو سیاسییە لە پەیجی تایبەتی خۆی، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبوك، لە ژێر ناوی (تكایە پاركی ئازادی مەكەن بە قەبرستانی ئازادی)، سەرنجێكی كورتی نووسیوە، كە من وەك خۆی دایدەنێم:
“كاتێك بیستم شێركۆ بێكەسی شاعیر داوای كردوە لە پاركی ئازادی بنێژرێت زۆر لام سەیر بوو چونكە پاركی ئازادی موڵكی گشتیە وەسیەتێكی لەم شێوەیەش داگیر كردنی موڵكی گشتیە ئەوانەی بە زندوی موڵكی گشتیان پێ داگیر نەكرا وا بەمردوی داگیری ئەكەن، پاركی ئازادی موڵكی پیر و گەنج و نەوەكانمانە شوێنی ناشتنی مردوەكان قەبرەستانە نەك پارك، تكایە با ڕێگەنەدرێت هیچ كەسێكی تر لە پاركی ئازادی بنێژرێت پاركەكەمان لێ مەكەنە قەبرەستانی ئازادی هەركەس پێی وا بێت لە پاركی ئازادی بنێژرێت ئیتر ئازاد دەبێت ئەوە تەنها خەیاڵ خاویە چونكە تەنها كردەوە باشەكان دەبنە هۆكاری ئازادی”.
دیوێكی تریشی دەچێتەوە خانەی ئەو هەوڵدانەی جار بە جار لەلایەن ئەو لایەنە سیاسییەوە هەستی پێدەكرێت، بۆ برینداركردنی هەستی نەتەوەیەك، كە لە رۆژگارە پڕ لە مەترسییەكاندا، بە تەنها (شێركۆ) زمانی بوو، كەچی ئەو دێت و بە مردوویەكی داگیركەر وەسفی دەكات، تێڕوانینی ئەو بۆ (شێركۆ) تێڕوانینی هەڵەیەكی هەرزە گۆیە، لە بارەی مرۆڤێك، كە دەشێت سیمای ناسینەوەی ژانەكانی رابردوومان بێت، من دەزانم ئەو بە دەنگهاتنەی ئەو سیاسییەی كۆمەڵی ئیسلامی، لە خەمخواردنییەوە نیە بۆ موڵكی گشتی و داهاتووی نەوەكانی كورد، بەڵكە دیدێكی دوژمنكارانەی ئایدیۆلۆژییە، كە وەك پەتا رووی لە رۆژهەڵڵات كردووە و تا ماوە و مەودایەكی تر، دەبێت باجەكەی بدەین، دەنا بۆ لەبەرانبەر سیاسییە ناخبۆشەكان كە وەك داگیركارێكی موڵكی گشتی سەیر دەكرێن، بێدەنگن و ئەو پرسەیشیان تێكەڵ بە كارتە سیاسییەكان كردووە؟
(شێركۆ) زمانی رابردووی ئێمە بوو، زمانی ویژدانی گەلێكی داماو بوو، كە لە رابردوودا بە دەست برا دینییەكانی خۆی هەوڵی سڕینەوەی دەدرا، بۆیە هەر هەوڵێك لە دژی (شێركۆ) دەچێتە خانەی دژایەتی كردنی گەلێك، كە ئەو زمانی بوو، (شێركۆ) رۆیشت و پێی خستە هەرێمی نەمرییەوە، لە داهاتوویشدا وەك سیمای ناسینەوەمان دەبینرێت، ناسینەوەیەك كە دەشێ دوور بێت لەو ویستە ئایدیۆلۆژییەی، كە ئەو جۆرە سیاسییانە خەونی پێوە دەبینن، بۆیە رەنگە وەستانەوەشیان لەبەرانبەر وەسییەتەكەی، پەی بردن بێت بەو راستییە و ئازارییان بدات
