دیموکراسی و داعش: سەرنجێ لە دیدارەکەی مەلا کریکار
بابەکر دڕەیی
بە وردی گوێم بۆ وتەکانی مامۆستا مەلا کریکار گرت،، بە داخەوەم چەند جارێک گویم لەوە بوکە تا ئیستاش جەنابی نازانێ داعش کێن و حوکمەکەیان چ بابەتیكە.. شەرعییە یان نا !
من مامۆستا کریکار لە پاکستانەوە ئەناسم .
ئەزانم ئەو کەسێکی دیندار و پرزانیارییە.. چەندین جار لە ساڵانی ١٩٨٩ و دواترا کە هەردوکمان ئاوارەو پەنابەر بوین لە ژیرچەتریUN لە پاکستان ، گفتوگۆی دریژمان لەسەر بیروڕا جیاوازەکانمان ئەنجامداوە و نەگەیشتوینە هیچ…. وەک فکر ئەو جگە لە ئیسلامی سیاسی شتیکی تری لە زەین و خەیالدا نیە.. ئەوکات خەریکی وانە وتنەوە بو لە فیرگەو سەنتەرە ئسلامییەکانی پاکستان .. لەکاری ئەکادیمیا کەسێکی چالاک بو بۆیە ئەوکات نەمانئەزانی پرۆژەی تری بەدەستەوەیە یان نا ،، پاشان بەریزیان بونە هەڵگری دروشمی بەکارهینانی “شمشێر و قەڵەم” پیکەوە.. ئەوەش بە داخەوە ئەوی لە مەیدانی “ئیسلامگەراییی کوردستان ” کە تیۆریدانان بو بۆ رەوتیکی ئیسلاحی و نەرمو نیان دوورخستەوە بۆ ئەو کارەساتانەی دواتر لە کوردستان قەومان و، ئەوی بە تەواوی لە مەیدانە سیاسیەکە دوور خستەوە و ئەو وەزعەی بەسەر هینا کە ئینسان پێێ حەیفە کەسێکی وا زانا بەو هوشیارییەوە خۆی خستۆتە ناوی…
ئەوەی گرنگە و پێویستە سەبارەت بە دیمانەکەی ئەو لەگەل کەناڵی NRT بوترێ بەلای منەوە ئەم چەند خالەی خوارەوەیە… چونکە هاوڕیم کاک عەدنان عوسمان بە دریژی و کامڵی سەبارەت بە رەهەندەکانی تری دیمانەکە قسەی کرد.
١- کەناڵی ئین ئار تی کاریکی باشی نەکرد دیمانەی واهی بلاوکردەوە چونکە تەبلیغ بۆ ئەو باوەرانە نابیتە داکۆکی لە ئازادی و رای ئازاد بە تایبەت هەمو کەس دەزانێ ئەو باوەرانەی بە ناوی ئیسلامەوە لە لایەن مەلا کریکارەوە وتران ئەوپەری توندرەوانەو کۆنە پەرستانە بون و ناشێ وەک رای کۆی ئەندیشمەندانی ئیسلامی سەیر بکرێت.. هەروەها لە مەودای ئەم ١٤٠٠ سالەدا دەیان جار ئەو دیدگا توندرەوانە تاقیکراونەتەوەو شکستیان خواردوە.. باشترین نمونەکانی ئەو دیدگایە بیگومان حکومەتی ئیسلامی لە بابەتی ئەوەی تالیبان و داعشە کە ئیستە بەر نفرینی هەمو دنیای ئازادو دیموکرات کەوتون..
٢- تەبلیغ بۆ ئەو باوەرانەی زیانی جددیان بە کۆمەڵگا گەیاندوە ئەبێ سزای قانونی بەدواوە بێت.. لە ساڵی ١٩٢٣ هیتلەر کتیبی ” تیکۆشانی من” ی بلاوکردەوە و سەرجەم بیرورا ژەهراویەکانی خۆی دژی ئینسان و دژی جولەکەو دژی نەژادەکانی ترو دژی سوسیالیزم تیا نوسی، بەڵام سەرۆک و دەزگا سیاسیەکانی ئەوروپای ئەوزەمان مەسەلەکەیان جدی وەرنەگرت و لە سیاقی ” رای ئازاد” دا مایەوە و خۆی ڕێکخست تا کابرا بوە بەلاو سەرەتان و نازییەتی دروستکردو ٥٠ ملیۆن ئینسانی لە ئەوروپا بە کوشتدا… ئنجا جەنابیان ( کاربەدەستە دەبەنگەکانی فرانسە و بریتانیا) پەژیوان بونەوە !!.. ئەم مەسەلەیە عەینەن شتە. کاتیک مەلا کریکار دەلی گەر کەسیک لە ئیسلام دورکەوتەوە دەبێ بە کەتەر سەریببرن ئیتر چ ماوە بە کۆمەلگاو بە سیاسیەکانی بڵی؟ ئایا ئیمە لە ژیر حوکمی قانوندا ئەژین یان لە ژیر حوکمی باوەریکی دیاریکراو کە ناوەکەی ئیسلامی سەلەفی یە لە جۆریکی تایبەت؟
٣- دیموکراسی زۆر ناکۆکە لەگەل ئەو جۆرە تیزانەی مەلا کریکار کە باس لە حوکمی جۆریک لە ئیسلام دەکا کە بە تەواوی ئیسلامیکی سیاسی و داعشیانەیە و دورە لە ئیسلامیکی عرفانی و نەرمو نیان کە ئیستا لە دنیادا بەرەو پیگەیشتن و فراوان بون ئەچی و تا رادەیەک پارتە ئیسلامییەکانی کوردستانیشپەیرەوی لیدەکەن،…و ئیمە لەم ولاتە بریارمان وایە بە پیی دیموکراسی ولات بەریوە بەرین نەک بە پێێ هیچ بریارێکی پێشوەختەی فکری.. ئەسلەن چارەسەرەکانی ئەو بۆ گەندەلی و نەبونی ئازادی لە کوردستانا هەزاران هەزارجار مەترسیدارترو تاریکترن لەو گەندەلی و نادیموکراسیەتەی لە کوردستانا هەیە.. بە تایبەت کە ئەزانین لەم ماوەیەدا زیاد لە هەزار گەنجی ئەم ولاتە لە سەنگەری دژی داعش شەهیدبون و ئەو هێشتاش دەڵێ نازانی داعش چ دەکەن و بەرنامەیان چییەو دەبێ دیراسەی بکات …
٤- ئەو ئەڵێ مادام لە نەرویج هەر زیندانییە و لە کوردستانیش جیگەی نابیتەوە ناچار ئەبێت پەنابەریت بۆ داعش.. ئەم مەسەلەیە زۆر نارەواو نادروستە چونکە کاتێ ئەو کیشەی لەگەل یاسای نەرویج و کوردستانا هەبێت ئەم گرفتە یاساییە رەوایەتی نادات بە هەبونی داعش و شەرعیبونی بۆ ئەوەی کەسیک ( تەنانەت گەر لە خەتی ئیسلامیشا کار بکات) پالیان لیبدات و چالاکیان بۆ بنوێنیت.. خۆ مەسەلەی هەق و عەدالەت و راستی و ناراستی بە قیاسی ئەشخاس ناپێورێت،، ئەبوا مەلا کریکار بە جۆرێ لە جۆرەکان زەمینەی نەرمونیانی بۆ هاتنەوە خۆش بکات نەک هەرەشە بکات و باس لە هەبونی ٧٠٠٠ کەسی ئامادەی شەر لە کوردستان بکات کە بیگومان ئەوە لە قازانجی دیموکراسی نابیت و جا گەر بێت و هەرکەسەو ژمارەیەک دوای خۆی بخات و هەرەشە لە حکومەتی هەریم بکات بکات ئیتر ئەو سیستمەی لەم ولاتە هەیە و بنیاتنراوە بە تەواوی لە گریژەنە ئەچیت ..
٥- کوردستانی عیراق جوگرافیایەکی زۆر سەقەت و نەگونجاوی هەیە. هیچکام لە بەشەکانی تری کوردستان لە ڕوی جیۆسیاسیەوە وەک ئیمە بەدبەخت نین.. ئیمە لە خۆرهەڵات و خۆرئاواو باکورو باشورەوە بە دەسەلات و هیزی لەخۆمان قەبەتر یان دواکەوتوتر و نادۆست دەورەدراوین و هەر جۆرە خشپەیەک ئەبێتە بەلاو زەمینەی ئاژاوە سازدەکات… ئینسانی دلسۆز و نیشتیمانپەروەر ئەبێ بزانێ کە ئەم قەوارە سیاسییەی ئیمە هەرچەندە گۆج و خوار و سەقەت بێت هەزاران جار باشترە لەوەی بندەستەی گەلیکی تر یان ولاتیکی تر بین یان خوانەخواستە خەریکی شەڕی ناوخۆبین.. دروستکردنی ئاژاوەو “پشێوی ستراتیژی” بە بەهانەی هەبونی عەقیدەو مەرامیکی سیاسی یان ئیمانی، ئەسلەن نابنە پاساو بۆ هیچکەس تا کۆلەکەکانی ئەم هەرێمە بلەقێنێ.. سەردەمی عەقیدەکان لەوکاتەوە بەسەر چوە کە دیموکراسی بۆتە شێوازی سەرەکی حوکمرانی لە جیهانا..دیموکراسی سیستمی عەقیدەو برواو ئایدیۆلۆژیەکان نییە بەڵکو سیستمی پرۆژە و خزمەتەکانە.. پرۆژەی ئاو، پرۆژەی کارەبا ، پرۆژەی پەروەردە، پرۆژەی پردو چیمەنتۆو زەرورەتەکانی تری ژیان.. ئەمانەش تەنها لە جەدەلیکی دیموکراسیانەدا چاکدەکرین جا ئەمسال نا ساڵیکی تر.. گەر کەسێ بیەوێ بە زەبری عەقیدە ( بە تایبەت خوێندنەوەیەکی تایبەتی لە ئاین) ئەم پرۆژانە چاکبکات و پێی وابێ ئەو باشتری لێدەزانێ بیگومان لە وەهما دەژی و چاوی بە سەرابی بیابان کەوتوە.. و هیچکەسیش بۆی نییە تەفتیشی باوەرەکانی خەلک بکات چونکە مەسەلە ئیمانییەکانیش لە ناو ئیسلاما راجیاییان لەسەرە ئیستە تەنانەت خودی زانست خۆیشی کە گوایە حەقیقەتی رەهایە هەر سەد لە سەد نییەو فاکتەکانی قەتعی نین..
بۆیە پیموایە دەکری قسەی زۆرتر بکری لەسەر ئەم جۆرە دیدگایانەی کە لە دریژماوەدا دەبنە جۆریک لە مەترسی فکری و سیاسی و بیندەنگی لە ئاستیا کێشەکان قوڵتر دەکاتەوە.
بابەکرد دڕەیی ساڵی ١٩٨٩ لە پاکستان
