(نوچەنێت) فەرهاد حەسەن
دوای ئەوەی هەفتەی رابردوو بابەتی كەمبوونەوەی كارەبای نیشتمانی بووە جێگەی رەخنەو قسەوباسی زۆر ناوەندەكان لەهەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی لیژنه‌ی وزه وسامانە سروشتیه‌كانیش لە پەرلەمانی كوردستان هۆكارەكانی كەمبوونەوەی كارەبای نیشتمانی لەهەرێمی كوردستان گەڕاندبووە بۆ دوو هۆكار كە ئەوانیش دزینی كاره‌با و تەكنیكی كارەبا بوو، كە بەو دوو هۆكارە رێژەیەكی زۆری كارەبای نیشتمانی بەهەدەر دەچێت، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای هەرێم ئەوە ناشارێتەوە كە كەمبوونەوەی كارەبای نیشتمانی پەیوەندی راستەوخۆی بەو دوو هۆكارەوە هەیە، بەڵام بە كۆتایی هاتنی بەستنی پێوەری زیرەك و سزادانی سەرپێچیكارەكان گۆڕانكارییەكی باشی ئەرێنی بەسەر كارەبای نیشتمانی هەرێمی كوردستاندا دێت.
ئومێد ئەحمەد، گوتەبێژی وەزارەتی کارەبای هەرێمی كوردستان لە لێدوانێكی تایبەتدا ئەوەی بۆ (نوچەنێت) دووپات كردەوە كە ئەوان بەردەوامن لە بەستنی پێوەری زیرەك بۆ ماڵان و دەشڵێ “تا ئێستاش زیاتر لە 400 هەزار پێوەر دانراوە، بەردەوامیش كاری لەسەر دەكرێت و ئێمە هەفتانە راپۆرتی ئەو كارانەمان بۆ دێتەوە، بۆیە ئێستا لەوانەیە ئەو 400 هەزارە زیاتر بووبێ، بەڵام من پێی ئەو راپۆرتانە ژمارە بڵاودەكەمەوە كە هەفتانە بەدەستم دەگات”.
ناوبراو ئەوش ئاشكرا دەكات كە “لە كۆتایی ساڵی داهاتوودا تەواوی هەرێمی كوردستان پڕۆژەی بەستنی پێوەری زیرەكی لێ تەواو دەكرێ بۆ ھاوبەشانی کارەبا و لە ئایندەیەکی نزیکشیدا پێوەرە بەستراوەکان کارا دەکەین”.
گوتەبێژی وەزارەتی کارەبا ئەوەی روونكردەوە كە دوای ئەوەی شارەكان لە بەستنی پێوەری زیرەك تەواو دەكرێن، لە شارۆچکە و شارەدێ و ناوچەکانی دیکەش کارەکە درێژەی پێدەرێ. وتیشی “لە ئێستا سەرقاڵی بەستنەوەی پێوەرە بەستراوەکانین بە ناوەندێکی سەرەکی لە وەزارەتی کارەبا کە کاری کۆنتڕۆڵکردن و چاودێریکردنی پێوەرە زیرەکەکان دەکات کە دوای ئەوە پێوەرەکان دەخرێنە کار بۆ خوێندنەوەی کارەبای بەکارھێندراو لەلایەن ھاووڵاتییانەوە”.
لەبارەی هەڵمەتی بڕینی سەرپێچییەكانی كارەباش ئاماژەی بەوەدا كە “لە پێرێ وە ئەو هەڵمەتە دەستی پێكردۆتەوە، بەردەوامیش دەبێت تا ئەوكاتەی بەستنی پێوەرەكان تەواو دەبن ، چونكە لەم وەرزەدا خواست لەسەر كارەبا زۆر دەبێت و ئێمەش ناچارین ئەو هەڵمەتە بەردەوام بكەین”.
لەبارەی ئەو داتایانەی كە تائێستا لەبارەی ژمارەی سەرپێچیكاران تۆماریان كردووە، وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ووتی “لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا تەنها لە شاری هەولێرەوە زیاتر لە 4000 سەرپێچیكار سزادراون و غرامەش كراون، لە شارەكانی تریش بەردەوامە بۆ سزادانی سەرپێچیكاران كە تا ئێستا چەند هەزارێك لە سەرپێچییەكانیان تۆمار كردووە، بەڵام بە داتای وورد ئێستا لەبەردەستم نیە كە ژمارەی سزادانی سەرپێچیكارانی لەشارەكانی دیكە جگە لەهەولێرە چەندە”.
وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئەوە ناشارێتەوە كە ئەو هۆكارانەی كە جێگری سەرۆكی لیژنەی وزەو سامانە سروشتییەكانی پەرلەمان هەفتەی رابردوو خستبوونیەڕوو، راستن و ئەوەشی دووپات كردەوە كە “بەڵێ راستە ئەو بەفیڕۆچوونە لە وزەی كارەبادا هەیە ، بۆ نموونە لەبارەی تەكنیكییەوە شتێكی سروشتیە كە بەفیڕۆچوونی تەكنیكی لەهەموو تۆڕێكدا هەیە، بەڵام رەنگە لای ئێمە زیاتر بێت بەهۆی ئەوەی سستمەكەمان ستاندار نیە، ئەوەی تریش سەرپێچیەو لەلایەن هابەشانەوە بەهەموو جۆرەكانییەوە ئەنجام دراوە”.
ئومێد ئەحمەد گەشبینی خۆی راگەیاند كە بۆ زستانی ئەمساڵ كارەبا وەك پێویست بدرێتە هاوبەشان و دەڵێ “ئێمە لە هەوڵەكانمان بەردەوامین بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا، بە بەراوود لەگەڵ ساڵی پاریش ئەمساڵ 900 تا 1000 میگاوات كارەبامان زیاترە لەدابەشكردندا، بەڵام ئەگەر خواست زیاتر بێ لەچاو ئەوەی كە خواست لەساڵی پار هەبووە ، ئەوكاتە كاتەكانی هەبوونی كارەبا وەكخۆی دەمێنێتەوە، هەوڵەكانی ئێمەش بەوشێوەیەیە كە زستانی ئەمساڵ بۆ كارەبا لە زستانی پار باشتر بێت”.
هەفتەی رابردوو بەهۆی خراپبوونی دۆخی كارەبا لە هەرێمدا جێگری سەرۆكی لیژنه‌ی وزه وسامانە سروشتیه‌كان لە پەرلەمانی كوردستان هۆكارەكانی كەمبوونەوەی كارەبای نیشتمانی لەهەرێمی كوردستان بۆ دوو هۆكاری گرنگ خستبووە ڕوو كە ئەوانیش بریتی بوون لە ”دزینی كاره‌با و تەكنیكی كارەبا”
گولیزار رەشید سندی جێگری سه‌رۆكی لیژنەی وزه وسامانە سروشتیه‌كان لە پەرلەمانی كوردستان هەفتەی رابردوو بە (نوچەنێت)ی راگەیاندبوو كە پێشبینی ده‌كات، بۆ ئه‌م زستانه‌ش كوردستان رووبه‌رووی كه‌می كاره‌با ببێته‌وەو هۆكارەكانیشی بۆ (دزینی كاره‌با)لەلایەن هاوبەشەكان و (ته‌كنیكی كاره‌با)ش لەلایەن وەزارەتی كارەباوە گەڕاندبووەوە کە وتبووی “به هه‌ردووكیان، %44ی كاره‌بای كوردستان به‌هه‌ده‌ر ده‌دات، واته ئێستا كه كوردستان خۆی له به‌رهه‌م هێنانی 3000 مێگاوات كاره‌با ده‌دات، ئه‌گه‌ر به‌رێژه‌ی %44 وه‌ربگرین، ئه‌وه 1200 مێگاوات كاره‌با ده‌دزرێت، كه به‌و رێژه‌یه ده‌توانرێت كاره‌بای ته‌واوی شاری هه‌ولێری پێ دابین بكرێت.”
بەمەبەستی چارەسەركردنی ئەو گرفتانەش كە رووبەڕووی كارەبای نیشتمانی بۆتەوە، گولیزار سندی بە گرنگی دەزانێت كە وه‌زاره‌تی كاره‌با ده‌ستوبرد بكات بۆ دانانی پێوه‌ری زیره‌ك بۆ ئه‌وه‌ی هه‌رچی زووه رێژه‌یه‌كی باش له‌و كاره‌با دزراوه بگێرێته‌وه.
ئەوەشی بە گرنگ و پێویست زانیبوو كە هەڵمەتەكانی بڕینی سەرپێچییەكان لە كارەبا بەردەوامی هەبێت و داوای كردبوو كە لێژنه‌یه‌ك له وه‌زاره‌تی ناوخۆ و شاره‌وانی و كاره‌با و ئه‌ندامی پارێزگاكان دروستبكرێ بۆ ئه‌وه‌ی درێژه به به‌رنامه‌ی ئه‌و لێژنه بدرێت كه دانرابوو بۆ بڕینی زێده‌ڕۆییەکان له‌سه‌ر كاره‌با نیشتیمانی و ئه‌گه‌ر ئه‌م لێژنه‌یە په‌له بكات له بڕینی زێده‌ڕۆییەکان ده‌توانردێت رێژه‌یه‌كی باش كاره‌با بگه‌رێته‌وه”.
بەپێی سەرژمێرییەكی فەرمی لە وەزارەتی كارەباوە، لە ھەرێمی کوردستان یەک ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار ھاوبەشی کارەبا ھەیە، بەڵام تاكو ئێستا پڕۆژەی بەستنی پێوەری زیرەك بۆ هەموو ئەو بەشداربووانە ئەنجام نەدراوە ، هەروەك ووتەبێژی وەزارەتی كارەباش ئەوەی راگەیاند كە كۆتایی ساڵی داهاتوو ئەو پڕۆژەیە تەواو دەبێ ودەبێتە سستەمێکی ڕێکخراو و بەھۆیەشەوە کاری دابەشکردنی کارەبا و بەفێڕۆچوونی ڕێکدەخرێتەوە و بڕە کارەبایەکی باشتر و زۆرتر بە ھاووڵاتییان دەدرێت”.
