تەوەر : داعش، عێراق، کوردستان.
…………………………………
کوردستان لە نێوان داهاتوی “گەش” و” ڕەش” دا
بابەکر دڕەیی بۆ تەوەری نوچەنێت.
زۆربەی میدیاکانی کوردستان و ناوچەکە سەرقالی تەقینی بەنداوی داعشن، ئەمەش لەوەوە سەرچاوە دەگرێ کە پەیابون و پەلاماری ئەم هێزانە بۆ زۆر کەس و لایەن وەک بارانێکی بە خوڕەم بو لەچلەی هاویندا، بارانێک کە هیچکام لە دەسەڵاتدارەکانی ناوەند بە خەونیش وێنایان نەئەکرد، کە بەو توندی و فراوانییە داببارێ و ئەو هەمو ناوچانە دابپۆشێ و لافاوێکی مەترسیدار بۆ سەر پایتەخت دروست بکات کە کردی!
رەنگە یەکەمین پرسیار لەم فەرتەنەیەدا ئەوە بێت، ئایا ئەوەی لە عێراقی ئیستادا روئەدات، شەڕی شیعەو سوننەیە؟ یاخود شەڕی حکومەت و تیرۆرە؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە دەبێتە زەمینەیەک بۆ سەرجەم ئەو پرسیارانەی تریش کە لەم پێوەندەدا دێنە ئاراوە، تەنانەت بە نیسبەت خەڵک و حکومەتی هەرێمی کوردستانیشەوە.
وتنی ئەوەی کەشەڕی ئیستا شەڕی شیعەو سوننەیە، بە هەمان ئەندازە نادروستە کە بوترێ ئەم شەڕە شەڕی حکومە تە لەدژی تیرۆر، یان شەڕی سوننەیە دژی شیعە، چونکە لە راستیا پێکادانی ژمارەیەکی زۆر گروپ و پێکهاتەی سوننە کە لە ژێر ناوی “دەوڵەتی ئیسلامی لە عیراق و شام” دا کۆبونەتەوە هۆکاری سیاسی و کارگێڕی و یاسایی لە پشتەوەن، پێشئەوەی پاڵنەری ئەتنی و مەزهەبی بوبنە دروستبونی و تێکەڵ بە بەرژەوەندییە ئیقلیمی و جیهانییەکان بوبێت… بە واتایەکی تر، خودی زوڵم وزۆری حکومەتی مالیکی و بێتوانایی تیمەکەی لە خوێندنەوەی واقعی سیاسی عیراق و تێگەیشتن لە خواستی بەشی هەرەزۆری دانیشتوانەکەی، هۆکاری ئەسڵین لە دروستبون و زەمینەسازکردن بۆ هەستان و داکشانی هیزەکانی داعش، بە قەراخی دیجلەدا بەرەو بەغدا.
راستە سوننەکانی عیراق لە ٢٠٠٣ بەدواوە نەیانتوانی بە شێوەیەکی عەقڵانی خۆیان و بەرامبەرەکانیان هەلسەنگێنن و لێکدانەوەی گونجاو بۆ جۆرو شێوازی حکومەتی داهاتوی عیراق بکەن، و تا توانییان بە هەڵەو عینادییەوە دژی بە فیدراڵ بونی عیراق ڕاوەستان، بەڵام ئەم هەڵەیەی نوخبەی”عاقڵ”ی سوننە بەو مانایە نەبو، کە پاساو بداتە حکومەتی شیعەکان کە تا دوا هەناسە قوڕگی خەڵکی سوننەنشین بگوشن و لە هەرجۆرە سەرهەڵدانێکی سیاسی و خواستێکی خودموختاری هەراسانیان بکەن.
کەواتە ئەو راسانەی ئیستە بە ناوی “داعش” ئەنجام ئەدرێ، هەستانەوەی کۆی ناوچەکانی سوننە نشینە دژ بە بێئەزمونی و غروری بەشێک لە شیعەکان کە خۆی لە کەسایەتی مالیکیدا خەست کردبۆوە و عیراقی گەیاندە ئەم ڕۆژە…. کاردانەوەیەک کە پێکهاتەیەکی گرنگی عیراقی، تا ئاستی تۆڵەکردنەوە و دەستدانە هەنگاوی دڕندانەو دور لە هەمو بەهایەکی ئینسانی بە هەڵدێرا بردوە، قەتعەن نە مالیکی و نە ئەمریکا و تەنانەت هاوکاریی ئیرانیش ناتوانێ مامەلە لەگەڵ سوننەی عیراقدا بگێڕێتەوە بۆ قۆناغی پەراوێزخستن و سوکایەتی بە خەڵک و نوخبەکانیان، وەک لە سەردەمی مالکیدا ئەنجامئەدرا.
شەڕی ئیستە بە رواڵەت شەڕە لە نیوان دو پێکهاتەی سەرەکی عیراق کە بریتین لە شیعەو سوننە، بەڵام ئەگەر لایەنەکانی ئەم شەڕە وەک تەبلیغات باس لە مەزهەب و ئاین ئەکەن و داعشییەکان بەنگەوازی فەوتاندنی “سەفەوییەت” بەرزئەکەنەوە و مالکیش دژی وڵاتانی وەهابی و سوننە قیڕەی لێبەرزبۆتەوە، لە کرۆک و جەوهەردا لەوەوە سەرچاوەی گرت، کە جەنابی نوری مالکی کۆی نوخبەی سوننەی لە هەرەمەکانی دەسەڵات و ئیدارە دورخستەوە، تەنانەت پەتی قەنارەی نیشانی هەندێکیان داو وایزانی بە هەڕەشەو تۆقاندن ئەتوانێ سیاسەتی وڵات بەرەو کەناری ئارامی بەرێت، حوکمی دیموکراسی بە شێوازی تایبەتی خۆی لە عیراقدا بچەسپینێ.
شیوازی شەڕکردن و سەرپەڕاندنی ئینسانەکان لە لایەن داعشەوە، هەرچۆنێک بێت لەو راستیە کەم نابیتەوە کە ( وەک یاساکانی فیزیک ئەڵین) “کار کاردانەوەی هەیەو کاردانەوەش بە ئەندازەی کارەکەیە”…رەنگە لە سەرەتادا حکومەت و ئەمریکاو ئیران سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان، بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ دۆخەکەدا بکەن و وەک شەڕی تیرۆر پرۆسەکە بناسێنن و بە هەق روبەڕوی توندوتیژییە بێماناو نائینسانییەکانی داعش ببنەوە، بەڵام لە دوایین شیکردنەوەدا ناگونجێ خواستی سوننەکان بۆ وەرگرتنەوەی مافی رەوایان لە خۆبەریوەبردن و وەرگرتنی بریاری سیاسی و لە چۆنییەتی ژیانیان لەگەڵ حکومەتی ناوەندیدا، بە هەند وەرنەگیرێت و بخرێتە ڕەفە ونبوەکانی واشنتۆن و بەغداوە.
زۆر مەسەلەی تر لە پێوەند بە مەسەلەی هاتنی داعش ئەشێ قسەی لە بارەوە بکرێ، بەلام بۆ ئیمەی کورد، چەند خاڵێک گرنگن کە بریتین لەمانە:
• کورد چی بکات تا لە کێشەکانی عراقەوە نەگلێ و خۆی بپاریزێ لەو ئاگرەی بەربۆتە عیراق؟
• چ ئایندەیەک چاوەرێی کوردستان ئەکات؟
• چی وا دەکات ئایندەی کوردستان گەش بێت و چی وا دەکات داهاتویەکی رەش بۆ کوردستان بەرێوە بیت، لە ئەنجامی کێشەکانی عیراق؟
گەر بمانەوێ خاڵ بە خاڵی ئەو پرسیارانە وەڵام بدەینەوە، ئەبێ سەرەتا لەوەوە دەست پێبکەین کە کورد ناتوانی لە کێشەکانی عیراقەوە نەگلێت!.. کورد خۆی بەشێکی سەرەکیە لە پێکهاتەی ئیستای عیراق و لەگەڵ هەرکام لە سوننەو شیعەدا کێشەی هەبوە و هەیە، ئەو کێشانەش هێندە ئاشکران، کە پێویستیان بە ئاماژە نییە، مەگەر بۆ بیرهینانەوە: لەگەڵ سوننەدا گرفتی خاک و لەگەڵ شیعەدا کیشەی دەسەڵات و دەستوور..
کەواتە هەرجۆرە هەوڵێک بۆ خۆدزینەوە لە کێشەکان، لە باتی ئاسانکردن و چارەکردنیان مەزەندە هەیە، بەرەو خراپترمان بەرێت و هەردولامان لێ بەدگومانتر بکات وەک لەوەی ئیستە هەیە.
جوگرافیای عیراق بە گشتی و کوردستان(ی گەورەش بە تایبەتی) جوگرافیایەکی لەعنەتییە. ئیمەی کورد ئەبێ بە باشی لە دۆخی جوگرافیایی خۆمان تیبگەین و هەوڵی بێهودە بۆ دەربازبون لەو دۆخە نەدەین… ئەوەی پیویستە ، زۆر بە سادەیی ئەوەیە چۆنچۆنی لە چوارچێوەی ئەو جوگرافیایەدا “گەمە”ی سیاسی خۆمان، بە وریایەکی زۆرەوە بۆخۆمان ئەنجام بدەین .. نەکەم و نە زۆر..
پێویستە کورد ( یاخود حکومەتی هەرێمی کوردستان) بەو پەڕی هوشیاریەوە خۆی لەم گەمەیەوە بگلینێ:
A : گشت ناچە کوردستانیە کێشە لە سەرەکان، بە زەبری چەک لە داعش بسەنێتەوە یاخود رێگا نەدات تخونی بکەون.
B : بە ئاشکرا یان بە نهێنی، لەگەڵ داعش گفتوگۆ بکات و پێیان بڵێ کە ئەو ناوچانە بە کوردستان ئەزانێت و لەسەرخاوەندارێتیان گفتوگۆ ناکات.
C : لەگەڵ حکومەتی مالیکی سەبارەت بە مافەکانی کورد لە دەستوردا بە توندی پێدابگرێت و فرۆشتنی نەوت و بودجەی پێشمەرگەو سەرجەم فایلەکانی بە سەرا بسەپینێ.
D : لەگەڵ حکومەتی مالیکی و ئەمریکادا گفتوگۆی دورودرێژ( هەرچی دریژتر باشتر) بکات بۆ دەرپەڕاندنی ئەو گروپانەی بە ناوی داعشەوە کاری تیرۆریستی ئەنجام ئەدەن و ئاسایشی هاوڵاتیان تێکئەدەن.
E : لەگەڵ حکومەتی ئیراندا بە تەباییەکی زۆرەوە هەوڵ بدرێ، کە مالیکی بگۆڕن بە کەسایەتیەکی لیبرالتر کە دۆخی سوننەو کورد بە باشی تیبگات و کەمترین هەستیاری هەبێت بەرامبەر فیدرالییەت و ئیدارەی سەربەخۆی ناوچەکان و تەنانەت بەرامبەر سەربەخۆیی و کۆنفیدراڵیش.
F : زانیاری لەسەر نوخبەی بەڕیوەبەری داعش بەوپەڕی دیقەت و وردی کۆبکرێتەوە و هەولبدرێ لایەنە لیبرال و دیموکراتەکانیان(ئەگەر هەبو) تەشجێع بکرین بۆ کاری دیبلۆماسی و دورخستنەوەیان لە توندوتیژی بێهودەو ڕاکێشانیان بۆ ناو کاری سیاسی، بە دوور لە هەستی ئەتنی و مەزهەبی کۆن و بەسەرچوو.
G : هیزی پێشمەرگە تا دوایین پلە پوخت بکرێتەوە، سیستمی سەربازی تیا بچەسپێنرێ، موچەکەی ڕێکبخرێ، تاڵان وبڕۆ سزای زۆر قورسی بۆ دابنرێ، لە میدیاکان بە پیی پێویست بایەخ بە کەسە ئازاکانیان بدرێ، و هتد …
H : لەگەڵ وڵاتانی گەورەو دۆست و نزیکی کوردا، بە وردی باس لەوە بکرێ کە عیراق سەقامگیری بەخۆوە نابینێ، تا چارەسەری تەواو بۆ هەر سێ پێکهاتەکەی عیراق نەچەسپێ( وەک جیابونەوە یان کۆنفیدراڵی)..
